Międzynarodowy Dzień Czystego Powietrza dla błękitnego nieba: czas działać, aby zwalczać nierówności socjoekonomiczne i chronić zdrowie

Zanieczyszczenie powietrza jest uznawane za największe środowiskowe zagrożenie dla zdrowia publicznego w Europie. Choć może wpływać na każdego i każdą z nas, niektóre osoby są bardziej narażone na jego negatywne skutki. Do tej grupy należą dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze oraz osoby chore. 

Ekspozycja na zanieczyszczenie powietrza w Europie różni się w zależności od lokalizacji. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że zanieczyszczenie powietrza częściej dotyka uboższe regiony UE i właśnie tam częściej przyczynia się do występowania negatywnych skutków zdrowotnych.  

Analizy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) sugerują, że na obszarach UE znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji socjoekonomicznej, zanieczyszczenie drobnymi cząstkami stałymi (PM2.5) jest stale o ponad 30 procent wyższe niż w innych regionach. Potwierdzają to wnioski przedstawione przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) dla Europy: regiony o niższym PKB na mieszkańca, niższym poziomie edukacji i wyższym długotrwałym bezrobociu notują wyższe stężenia PM2.5.  

Zanieczyszczenie powietrza wiąże się z szeregiem negatywnych skutków zdrowotnych, w tym z podwyższonym ryzykiem zachorowania na astmę, raka płuc, choroby serca, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, a także wystąpienia udaru, demencji i pogorszenia zdrowia psychicznego. W 2021 roku 97% ludności miejskiej w UE oddychało powietrzem, które uznano za szkodliwe dla zdrowia.  

Powiązanie statusu socjoekonomicznego z narażeniem na zanieczyszczenia powietrza jest widoczne w całej Unii Europejskiej, w tym np.: 

  • w Paryżu: najuboższe dzielnice są jednymi z tych najbardziej dotkniętych zanieczyszczeniem powietrza, co wiąże się z większą liczbą przedwczesnych zgonów; 
  • w Barcelonie: narażenie na oddychanie silniej zanieczyszczonym powietrzem i powiązane z tym ryzyko przedwczesnej śmierci są wyższe w ubogich dzielnicach; 
  • w Gandawie: osoby mieszkające w dzielnicach o niższych dochodach, wysokim bezrobociu i w wynajmowanych mieszkaniach są bardziej narażone na zanieczyszczenie powietrza; 
  • w Atenach: zmniejszenie stężenia pyłów zawieszonych (PM) może przynieść ponad dziesięciokrotnie większe korzyści zdrowotne grupom nieuprzywilejowanym; 
  • we Włoszech: niski poziom wykształcenia, brak pracy i brak własnego mieszkania często wiążą się z narażeniem na wyższy poziom zanieczyszczeń powietrza; 
  • w Czechach: osoby o niższym wykształceniu i te doświadczające bezrobocia często zamieszkują miasta o wyższych stężeniach zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze spalania paliw stałych. 

W tych społecznościach dzieci, osoby starsze, imigranci i osoby chore mogą być bardziej narażone na szkodliwe skutki zanieczyszczenia powietrza. Sytuację pogarszają współistniejące wyzwania, takie jak ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej, uboga dieta i stres.  

  • w Szwecji: dzieci z gospodarstw domowych o niskich dochodach są bardziej narażone na szkodliwe skutki zanieczyszczenia powietrza; 
  • w Madrycie i w Barcelonie: dzieci, osoby starsze i imigranci bardziej cierpią z powodu negatywnych skutków zanieczyszczenia powietrza;  
  • we Włoszech: większa ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza jest powiązana z niższą wagą urodzeniową i częstszymi przedwczesnymi porodami, przy czym ryzyko jest jeszcze większe w przypadku osób doświadczających bezrobocia lub o niższym wykształceniu. Inne badanie prowadzone w tym kraju wykazało, że narażenie na zanieczyszczenia powietrza i niższy status socjoekonomiczny zwiększały ryzyko zakażeń COVID wśród starszych mężczyzn; 
  • w Dublinie i w Rzymie: osoby starsze z grup o niższym statusie socjoekonomicznym są bardziej narażone na ryzyko śmierci z powodu zanieczyszczenia powietrza;
  • w Paryżu: narażenie na zanieczyszczenia powietrza wśród osób starszych mieszkających w najuboższych dzielnicach zwiększa ryzyko śmiertelności;
  • w badaniu obejmującym wybrane miasta UE stwierdzono, że populacja imigrantów jest bardziej narażona na zanieczyszczenia powietrza, a wysokie zagęszczenie ludności i bezrobocie potęgują to ryzyko.

Jesteśmy bardzo zaniepokojeni rosnącą liczbą dowodów na istnienie związku między nierównościami socjoekonomicznymi, zdrowiem a zanieczyszczeniem powietrza. Działania na rzecz czystego powietrza przyniosą korzyści wszystkim w Unii Europejskiej, ale szczególnie tym, którzy mieszkają na obszarach o niższym statusie socjoekonomicznym. Zrewidowana dyrektywa UE w sprawie jakości powietrza jest kluczowym narzędziem do zwalczania nierówności, dlatego jej szybkie wdrożenie powinno być priorytetem dla państw członkowskich” – komentuje Anne Stauffer, Zastępczyni Dyrektorki Health and Environment Alliance (HEAL). 

Zrewidowana dyrektywa w sprawie jakości powietrza (AAQD) wprowadza bardziej rygorystyczne limity dla poziomu zanieczyszczeń powietrza i podkreśla potrzebę ochrony grup szczególnie wrażliwych, co może przyczynić się do wyrównania różnic w dostępie do czystego powietrza. Dyrektywa nakłada również obowiązek bardziej kompleksowego monitorowania jakości powietrza, co może pomóc w identyfikacji miejsc o wysokim poziomie zanieczyszczeń w zaniedbanych dzielnicach. AAQD zachęca także do udziału społeczeństwa w planowaniu działań na rzecz poprawy jakości powietrza, wspierając głos tych, którzy mieszkają na obszarach nieuprzywilejowanych.  

Poprawa jakości powietrza wynikająca ze zrewidowanej dyrektywy AAQD wpłynie na poprawę zdrowia i wydajności społeczeństw, jak również na obniżenie kosztów opieki zdrowotnej. 

W Międzynarodowym Dniu Czystego Powietrza dla błękitnego nieba, 7 września, HEAL wzywa do czystego powietrza wszędzie, dla zdrowia wszystkich! 

Więcej informacji: 

Powiązane wpisy

174