Zdrowe dzieci – zdrowe społeczeństwo – zdrowa przyszłość

Niemalże 300 milionów dzieci na całym świecie narażona jest na szkodliwy wpływ zewnętrznego zanieczyszczenia powietrza, które przekraczają sześciokrotnie poziomy rekomendowane przez Światową Organizację Zdrowia, jako stosunkowo bezpieczne dla zdrowia. W raporcie UNICEF Clear the Air for Children czytamy, że liczby te rosną w krajach nisko i średnio rozwiniętych^[1]. Problem dotyczy także Polski.
2 miliardy dzieci na całym świecie wdycha szkodliwe substancje, których roczne stężenie przekracza dla pyłu PM2.5 zalecaną przez Światową Organizację Zdrowia wartość 10 μg/m³. Badania WHO analizujące dane z roku 2012 pokazują, że rocznie z powodu zanieczyszczenia powietrza przedwcześnie życie traci około 7 milionów ludzi na całym świecie, z czego 600 tys. z tej liczby to dzieci poniżej 5 roku życia^[2]. Każdego roku prawie połowa z miliona wszystkich zgonów wywołanych zapaleniem płuc wśród dzieci, jest spowodowana obecnością szkodliwych substancji w powietrzu[3].

ZAREJESTRUJ SIĘ NA BEZPŁATNĄ KONFERENCJĘ

Zanieczyszczenie powietrza to nie tylko przedwczesne zgony – to także szereg różnych problemów ze zdrowiem, m.in. kłopoty z oddychaniem. Dzieci należą do grupy zwiększonego ryzyka, ze względu na fakt, że ich organizmy są w procesie wzrostu i wytwarzania się narządów. „W związku z odrębnościami w budowie i czynności układu oddechowego, jakimi są u dzieci małe odległości pomiędzy poszczególnymi odcinkami dróg oddechowych i ich niedojrzałość oraz zmniejszona zdolność oczyszczania i nawilżania powietrza wdychanego, procesy zapalne w układzie oddechowym dzieci rozwijają się częściej i rozprzestrzeniają szybciej pomiędzy poszczególnymi odcinkami dróg oddechowych”^[4] – czytamy w czasopiśmie naukowym „Nowa Pediatria”. Dodatkowo dzieci oddychają szybciej od dorosłych i wchłaniają znacznie więcej powietrza (w tym zanieczyszczeń) w przeliczeniu na jednostkę masy ciała niż osoba dorosła.
Szczególnie ważna w pierwszych latach życia jest dbałość o odporność dzieci, które narażone są w większym stopniu na infekcje i wirusy. Niestety ekspozycja na zanieczyszczenia powodują osłabienie układu immunologicznego, co skutkuje na całym życiu, powodując nierzadko powikłania związane z wydolnością górnych dróg oddechowych.
Badania opisane w raporcie UNICEF dowiodły, że wydolność płuc dzieci mieszkających w zanieczyszczonym środowisku jest zredukowana o 20% – rezultat zbliżony jest do efektu „biernego palacza”. Z kolei mieszkanie w domu opalanym węglem lub biomasą także nasila lub wywołuje choroby układu oddechowego, dlatego w wielu domach na całym świecie, w tym także w Polsce, należy porzucić ogrzewanie za pomocą węgla i przejść na źródła przyjazne zdrowiu.
Głównym problemem w Polsce w zakresie zanieczyszczenia powietrza jest niska emisja wywołana spalaniem węgla, odpadów węglowych, biomasy i in. w piecach domowych, których w całym kraju jest ok 5 mln. Choć brakuje dokładnych badań przedstawiających ilość przedwczesnych zgonów wśród dzieci w Polsce wywołanych niezdrowym powietrzem, to poprzez utrzymywanie się w większości regionów ponadnormatywnych stężeń pyłu zawieszonego, przyjąć można, że znaczący procent ze wszystkich przedwczesnych zgonów stanowią właśnie dzieci. Jak pokazują badania polskiego zespołu naukowców, przeprowadzonych w wybranych miastach Śląska w 2012 r. Występowanie urodzeń martwych i urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała (LBW) jako skutek środowiskowego narażenia kobiet ciężarnych na benzo(a)piren[5], problem nie tylko dotyczy dzieci już urodzonych, ale także kobiet ciężarnych i rozwoju płodu. We wnioskach autorzy zaznaczają, że „analiza regresji liniowej wykazała dużą zależność pomiędzy stężeniem w powietrzu benzo(a)pirenu a liczbą urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała i liczbą urodzeń martwych w wybranych miastach województwa śląskiego. Szczególnie silna zależność obserwowana jest pomiędzy wpływem wysokiego stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu a liczbą urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała. Wykazana relacja pomiędzy narażeniem kobiet na wysokie stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu w roku poprzedzającym poród a wystąpieniem porodu martwego lub urodzenia dziecka z niską urodzeniową masą ciała sugeruje największą wrażliwość płodu w pierwszych miesiącach ciąży”.
Inne z kolei międzynarodowe badania przeprowadzane na szeroką skalę w ramach projektu ESCAPE^[6], obejmujące grupę badawczą dzieci w wieku 6-8 lat z Niemiec, Szwecji, Holandii i Wielkiej Brytanii wykazały, że zanieczyszczenie z transportu jest jednym ze źródeł powikłań zdrowotnych wśród dzieci. Rezultaty badań potwierdziły zależność pomiędzy stanem zdrowia dzieci a zanieczyszczeniami z transportu. Dzieci przebywające w pobliżu ruchliwych ulic, uczęszczające do szkół i przedszkoli usytułowanych przy dużych ciągach komunikacyjnych, są narażone w większym stopniu na ataki astmy czy podrażnienia górnych dróg oddechowych, niż dzieci mieszkające i uczące się z dala od ruchu samochodowego. Problem ten dotyczy szczególnie dzieci mieszkających w dużych aglomeracjach miejskich.
Skutki zdrowotne wywołane zanieczyszczeniem powietrza takie jak: choroby układu krążenia i układu oddechowego, zaburzenia funkcji poznawczych czy powikłania okołoporodowe, wiążą się z społecznymi i ekonomicznymi rezultatami rzutującymi na nasze życie. Skutkuje to uszczerbkiem na  zdrowiu, absencją w szkole, niską produktywnością (także dzieci), wpływając negatywnie na sytuację ekonomiczną oraz pogłębiając biedę i nierówności – sygnalizuje UNICEF.
Niepokojące są także prognozowane skutki zanieczyszczenia powietrza. Raport OECD The economic consequences of outdoor air pollution (2016) pokazał, że przypadki astmy i zapalenia płuc wśród dzieci w wieku 6-12 lat, wzrosną z 12 do 36 milionów przypadków rocznie do 2060 r. Natomiast liczba dzieci w wieku 5-19 chorujących na astmę także powiększy się. Szacunki wskazują, że ilość przyjęć do przychodni i szpitali rocznie wzrośnie z 3,6 do 11 milionów w 2060 roku^[7].
Kraje na całym świecie, ze względu na dobro dzieci i kolejnych pokoleń, powinny stawiać sobie za cel zredukowanie zanieczyszczenia powietrza w skali globalnej – czytamy w raporcie UNICEF. Organizacja wskazuje, że takie ograniczenie spowoduje poprawę wydolności płuc dzieci i jakość ich zdrowia i życia. Badania Światowej Organizacji Zdrowia bazujące na danych z 2010 r. wykazały, że dostosowanie się do wskazanych przez WHO wytycznych dla pyłu zawieszonego PM2.5 mogłoby zapobiec ponad 2 milionom przedwczesnych zgonów we wszystkich grupach wiekowych. Pomogłoby to również zredukować komplikacje okołoporodowe i te występujące w czasie ciąży, a także polepszyć stan zdrowia ogółu. W końcu przyczyniłoby się to do poprawy zdolności poznawczych dzieci prowadząc do dłuższego i lepszego jakościowo życia.
Wszystkie zabiegi chroniące zdrowie i życie dzieci skutkować będą ochroną przyszłych pokoleń. Postęp medycyny powinien iść w parze z regulacjami, które umożliwiłyby wdrożenie środków hamujących lub likwidujących zagrożenia wynikające z zanieczyszczenia powietrza. Współczesny świat zna wiele takich rozwiązań, które lokalnie spełniają swoje funkcje. Ich wdrożenie na globalną skalę w niedalekiej przyszłości pomogłoby znacząco poprawić jakość życia przede wszystkim w regionach słabo i źle rozwiniętych.
 

[1] United Nations Children’s Fund (UNICEF, Clear the air for children, New York, 2016.
[2] World Health Organization, ‘Burden of Disease from Household Air Pollution for 2012: Summary of results’, 2014, accessed 20 July 2016.
[3] United Nations Children’s Fund (UNICEF), Clear the air for children, New York, 2016.
[4] K. Malec, M. Bednarek, P. Bartkiewicz-Skrabania, N. Piórowska, Wpływ stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu (PM2,5 i PM10) na nagłe zachorowania oraz zaostrzenia chorób przewlekłych u dzieci w aglomeracji krakowskiej, na podstawie zgłoszeń do Izby Przyjęć Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego (IP WSSzD) w Krakowie, „Nowa Pediatria” 2016, 20(4), s. 168-173, s. 171.
[5] M. Rusin, E. Marchwińska-Wyrwał, I. Hajok, G. Dziubanek, Występowanie urodzeń martwych i urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała (LBW) jako skutek środowiskowego narażenia kobiet ciężarnych na benzo(a)piren, „Zagrożenia zdrowotne wśród dzieci i młodzieży” (t. II) 2011, s. 99-109, s. 107-108.
[6] https://ehp.niehs.nih.gov/1306770/ (dostęp: 08.08.2017)
[7] OECD, The economic consequences of outdoor air pollution, OECD Publishing, Paris, 2016.

Artykuł ukazał się w skróconej wersji na portalu rynekzdrowia.pl