W materiałach mających kontakt z żywnością może występować nawet 8000 różnych substancji chemicznych, z których…
Niemalże 300 milionów dzieci na całym świecie narażona jest na szkodliwy wpływ zewnętrznego zanieczyszczenia powietrza, które przekraczają sześciokrotnie poziomy rekomendowane przez Światową Organizację Zdrowia, jako stosunkowo bezpieczne dla zdrowia. W raporcie UNICEF Clear the Air for Children czytamy, że liczby te rosną w krajach nisko i średnio rozwiniętych[1]. Problem dotyczy także Polski.
2 miliardy dzieci na całym świecie wdycha szkodliwe substancje, których roczne stężenie przekracza dla pyłu PM2.5 zalecaną przez Światową Organizację Zdrowia wartość 10 μg/m3. Badania WHO analizujące dane z roku 2012 pokazują, że rocznie z powodu zanieczyszczenia powietrza przedwcześnie życie traci około 7 milionów ludzi na całym świecie, z czego 600 tys. z tej liczby to dzieci poniżej 5 roku życia[2]. Każdego roku prawie połowa z miliona wszystkich zgonów wywołanych zapaleniem płuc wśród dzieci, jest spowodowana obecnością szkodliwych substancji w powietrzu[3].
Zanieczyszczenie powietrza to nie tylko przedwczesne zgony – to także szereg różnych problemów ze zdrowiem, m.in. kłopoty z oddychaniem. Dzieci należą do grupy zwiększonego ryzyka, ze względu na fakt, że ich organizmy są w procesie wzrostu i wytwarzania się narządów. „W związku z odrębnościami w budowie i czynności układu oddechowego, jakimi są u dzieci małe odległości pomiędzy poszczególnymi odcinkami dróg oddechowych i ich niedojrzałość oraz zmniejszona zdolność oczyszczania i nawilżania powietrza wdychanego, procesy zapalne w układzie oddechowym dzieci rozwijają się częściej i rozprzestrzeniają szybciej pomiędzy poszczególnymi odcinkami dróg oddechowych”[4] – czytamy w czasopiśmie naukowym „Nowa Pediatria”. Dodatkowo dzieci oddychają szybciej od dorosłych i wchłaniają znacznie więcej powietrza (w tym zanieczyszczeń) w przeliczeniu na jednostkę masy ciała niż osoba dorosła.
Szczególnie ważna w pierwszych latach życia jest dbałość o odporność dzieci, które narażone są w większym stopniu na infekcje i wirusy. Niestety ekspozycja na zanieczyszczenia powodują osłabienie układu immunologicznego, co skutkuje na całym życiu, powodując nierzadko powikłania związane z wydolnością górnych dróg oddechowych.
Badania opisane w raporcie UNICEF dowiodły, że wydolność płuc dzieci mieszkających w zanieczyszczonym środowisku jest zredukowana o 20% – rezultat zbliżony jest do efektu „biernego palacza”. Z kolei mieszkanie w domu opalanym węglem lub biomasą także nasila lub wywołuje choroby układu oddechowego, dlatego w wielu domach na całym świecie, w tym także w Polsce, należy porzucić ogrzewanie za pomocą węgla i przejść na źródła przyjazne zdrowiu.
Głównym problemem w Polsce w zakresie zanieczyszczenia powietrza jest niska emisja wywołana spalaniem węgla, odpadów węglowych, biomasy i in. w piecach domowych, których w całym kraju jest ok 5 mln. Choć brakuje dokładnych badań przedstawiających ilość przedwczesnych zgonów wśród dzieci w Polsce wywołanych niezdrowym powietrzem, to poprzez utrzymywanie się w większości regionów ponadnormatywnych stężeń pyłu zawieszonego, przyjąć można, że znaczący procent ze wszystkich przedwczesnych zgonów stanowią właśnie dzieci. Jak pokazują badania polskiego zespołu naukowców, przeprowadzonych w wybranych miastach Śląska w 2012 r. Występowanie urodzeń martwych i urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała (LBW) jako skutek środowiskowego narażenia kobiet ciężarnych na benzo(a)piren[5], problem nie tylko dotyczy dzieci już urodzonych, ale także kobiet ciężarnych i rozwoju płodu. We wnioskach autorzy zaznaczają, że „analiza regresji liniowej wykazała dużą zależność pomiędzy stężeniem w powietrzu benzo(a)pirenu a liczbą urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała i liczbą urodzeń martwych w wybranych miastach województwa śląskiego. Szczególnie silna zależność obserwowana jest pomiędzy wpływem wysokiego stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu a liczbą urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała. Wykazana relacja pomiędzy narażeniem kobiet na wysokie stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu w roku poprzedzającym poród a wystąpieniem porodu martwego lub urodzenia dziecka z niską urodzeniową masą ciała sugeruje największą wrażliwość płodu w pierwszych miesiącach ciąży”.
Inne z kolei międzynarodowe badania przeprowadzane na szeroką skalę w ramach projektu ESCAPE[6], obejmujące grupę badawczą dzieci w wieku 6-8 lat z Niemiec, Szwecji, Holandii i Wielkiej Brytanii wykazały, że zanieczyszczenie z transportu jest jednym ze źródeł powikłań zdrowotnych wśród dzieci. Rezultaty badań potwierdziły zależność pomiędzy stanem zdrowia dzieci a zanieczyszczeniami z transportu. Dzieci przebywające w pobliżu ruchliwych ulic, uczęszczające do szkół i przedszkoli usytułowanych przy dużych ciągach komunikacyjnych, są narażone w większym stopniu na ataki astmy czy podrażnienia górnych dróg oddechowych, niż dzieci mieszkające i uczące się z dala od ruchu samochodowego. Problem ten dotyczy szczególnie dzieci mieszkających w dużych aglomeracjach miejskich.
Skutki zdrowotne wywołane zanieczyszczeniem powietrza takie jak: choroby układu krążenia i układu oddechowego, zaburzenia funkcji poznawczych czy powikłania okołoporodowe, wiążą się z społecznymi i ekonomicznymi rezultatami rzutującymi na nasze życie. Skutkuje to uszczerbkiem na zdrowiu, absencją w szkole, niską produktywnością (także dzieci), wpływając negatywnie na sytuację ekonomiczną oraz pogłębiając biedę i nierówności – sygnalizuje UNICEF.
Niepokojące są także prognozowane skutki zanieczyszczenia powietrza. Raport OECD The economic consequences of outdoor air pollution (2016) pokazał, że przypadki astmy i zapalenia płuc wśród dzieci w wieku 6-12 lat, wzrosną z 12 do 36 milionów przypadków rocznie do 2060 r. Natomiast liczba dzieci w wieku 5-19 chorujących na astmę także powiększy się. Szacunki wskazują, że ilość przyjęć do przychodni i szpitali rocznie wzrośnie z 3,6 do 11 milionów w 2060 roku[7].
Kraje na całym świecie, ze względu na dobro dzieci i kolejnych pokoleń, powinny stawiać sobie za cel zredukowanie zanieczyszczenia powietrza w skali globalnej – czytamy w raporcie UNICEF. Organizacja wskazuje, że takie ograniczenie spowoduje poprawę wydolności płuc dzieci i jakość ich zdrowia i życia. Badania Światowej Organizacji Zdrowia bazujące na danych z 2010 r. wykazały, że dostosowanie się do wskazanych przez WHO wytycznych dla pyłu zawieszonego PM2.5 mogłoby zapobiec ponad 2 milionom przedwczesnych zgonów we wszystkich grupach wiekowych. Pomogłoby to również zredukować komplikacje okołoporodowe i te występujące w czasie ciąży, a także polepszyć stan zdrowia ogółu. W końcu przyczyniłoby się to do poprawy zdolności poznawczych dzieci prowadząc do dłuższego i lepszego jakościowo życia.
Wszystkie zabiegi chroniące zdrowie i życie dzieci skutkować będą ochroną przyszłych pokoleń. Postęp medycyny powinien iść w parze z regulacjami, które umożliwiłyby wdrożenie środków hamujących lub likwidujących zagrożenia wynikające z zanieczyszczenia powietrza. Współczesny świat zna wiele takich rozwiązań, które lokalnie spełniają swoje funkcje. Ich wdrożenie na globalną skalę w niedalekiej przyszłości pomogłoby znacząco poprawić jakość życia przede wszystkim w regionach słabo i źle rozwiniętych.
[1] United Nations Children’s Fund (UNICEF, Clear the air for children, New York, 2016.
[2] World Health Organization, ‘Burden of Disease from Household Air Pollution for 2012: Summary of results’, 2014, accessed 20 July 2016.
[3] United Nations Children’s Fund (UNICEF), Clear the air for children, New York, 2016.
[4] K. Malec, M. Bednarek, P. Bartkiewicz-Skrabania, N. Piórowska, Wpływ stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu (PM2,5 i PM10) na nagłe zachorowania oraz zaostrzenia chorób przewlekłych u dzieci w aglomeracji krakowskiej, na podstawie zgłoszeń do Izby Przyjęć Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego (IP WSSzD) w Krakowie, „Nowa Pediatria” 2016, 20(4), s. 168-173, s. 171.
[5] M. Rusin, E. Marchwińska-Wyrwał, I. Hajok, G. Dziubanek, Występowanie urodzeń martwych i urodzeń dzieci z niską urodzeniową masą ciała (LBW) jako skutek środowiskowego narażenia kobiet ciężarnych na benzo(a)piren, „Zagrożenia zdrowotne wśród dzieci i młodzieży” (t. II) 2011, s. 99-109, s. 107-108.
[6] https://ehp.niehs.nih.gov/1306770/ (dostęp: 08.08.2017)
[7] OECD, The economic consequences of outdoor air pollution, OECD Publishing, Paris, 2016.
Artykuł ukazał się w skróconej wersji na portalu rynekzdrowia.pl