Raport WHO „Globalne obciążenie chorobami” – chrońmy środowisko dla zdrowia

Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała w tym roku wyniki wieloletnich badań i analiz podsumowujących środowiskowe przyczyny chorób i zgonów na całym świecie. Raport zatytułowany „Zapobieganie chorobom przez zdrowe środowisko. Globalne oszacowanie obciążenia chorobami z powodu zagrożeń środowiskowych”  zawiera ogromną ilość danych z całego świata, analizuje globalne trendy i daje wskazówki, jak uczynić całą planetę miejscem zdrowszym, lepszym i bardziej sprawiedliwym.
Raport jest kontynuacją i uaktualnieniem raportu WHO z 2006 roku, który po raz pierwszy opisał skalę chorób związanych z czynnikami środowiskowymi w sposób ilościowy. Porównanie tych dwóch dokumentów daje fascynujący obraz zmieniającego się świata i tego jak nauka się rozwija i jak dzięki najnowszym badaniom możemy dokładnie wskazywać źródła najgroźniejszych chorób.
Chyba każdy zdaje sobie sprawę z tego, że otaczające środowisko i jego jakość ma zarówno wpływ na zdrowie, jak i jakość życia. Jednak nie zdajemy sobie sprawy jak duży udział mają te czynniki środowiskowe, które człowiek może kształtować (jakość powietrza i innych komponentów środowiska, narażenie na patogeny, układ przestrzenny miast) na nasze zdrowie, a nawet życie. Dlatego warto przyjrzeć się bliżej analizom przedstawionym w raporcie Światowej Organizacji Zdrowia.
Zgodnie z najnowszymi danymi zawartymi w tegorocznym raporcie, będącym wynikiem wieloletniej pracy zespołu naukowców z całego świata, aż 23% zgonów na świecie związanych jest z czynnikami środowiskowymi, czyli każdego roku z tego powodu umiera ponad 12 milionów kobiet, mężczyzn i dzieci. Co istotne, w analizie zostały wzięte pod uwagę jedynie te czynniki środowiskowe, które są modyfikowalne. Innymi słowy, definicja czynników środowiskowych przyjęta w tym raporcie obejmowała wszystkie fizyczne, chemiczne i biologiczne elementy środowiska i wszystkie związane z nimi zachowania, poza tymi, które nie mogą zostać w racjonalny sposób zmodyfikowane. To znaczy, że zmieniając te negatywne aspekty środowiska możemy ochronić zdrowie i życie milionów ludzi na całym świecie.
Autorzy raportu wzięli pod lupę ponad 100 chorób, będących najczęstszymi przyczynami zgonów i zachorowań. Wśród analizowanych problemów zdrowotnych znalazły się choroby zakaźne takie jak malaria czy biegunka, jak również choroby niezakaźne takie jak choroby układu krążenia czy nowotwory. W porównaniu do poprzedniego raportu zastosowano jeszcze dokładniejsze metody badawcze oraz wzięto pod uwagę jeszcze większą liczbę badań potwierdzających związek konkretnej choroby z danym zagrożeniem środowiskowym.
Bardzo ważnym trendem, jaki można zaobserwować porównując dane z obecnego raportu z danymi sprzed 10 lat jest to, że globalne obciążenie chorobami utrzymuje się na podobnym poziomie, ok. 23%-24% chorób było powodowanych przez czynniki środowiskowe, zarówno wtedy, jak i teraz. Jednak po wnikliwszej analizie jasnym staje się, że w skali globalnej coraz lepiej radzimy sobie ze zwalczaniem chorób zakaźnych, głównie dzięki zwiększeniu poziomu higieny, lepszą dostępnością do wody pitnej i urządzeń sanitarnych w najbiedniejszych krajach. Dzięki temu globalne obciążenie chorobami zakaźnymi spada, niestety jednocześnie obciążenie chorobami niezakaźnymi zdecydowanie rośnie. Te choroby w większym stopniu dotyczą krajów bogatych, w których przemysł i transport odpowiadają za znaczne zanieczyszczenie środowiska, a przede wszystkim powietrza.
W roku 2006 spośród chorób związanych ze środowiskiem największe żniwo zbierały (w przedstawionej kolejności): biegunka, infekcje dolnych dróg oddechowych, wypadki, malaria i wypadki drogowe. Po 10 latach widzimy zdecydowaną zmianę i na szczycie listy najbardziej niebezpiecznych chorób związanych ze środowiskiem znajdują się: wylew, choroba niedokrwienna serca, biegunka, infekcje dolnych dróg oddechowych i nowotwory. Wszystkie te jednostki chorobowe, poza biegunką, są ściśle związane z zanieczyszczeniami powietrza, które są obecnie uważane za najważniejsze zagrożenie środowiskowe zdrowia. Mieszkańcy Polski, która jest krajem o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu w Europie powinni być szczególnie zaniepokojeni tym danymi. Jednocześnie powinni sobie zdawać sprawę, że można to zmienić. Z zanieczyszczeniami powietrza, a także z innym zagrożeniami środowiskowymi uwzględnionymi w szacowaniu globalnego obciążenia chorobami można skutecznie walczyć.
Zaletą omawianego raportu jest to, że nie tylko diagnozuje i szczegółowo przedstawia problem, ale też prezentuje gotowe do zastosowania rozwiązania, które mogą zapobiec chorobom i zgonom. Po opisie każdej z chorób znajduje się część dotycząca już zastosowanych zmian, który pozwoliły zredukować problem i mogą być stosowane w innych miejscach świata w celu obniżenia globalnego obciążenia chorobami. Dla chorób niezakaźnych, a zbierających coraz większe żniwo (tj. chorób układu krążenia i układu oddechowego) jako remedium można wymienić wszystkie działania związane z ograniczaniem emisji szkodliwych substancji, czyli np. odchodzenie od spalania węgla na rzecz odnawialnych źródeł energii czy zrównoważony transport.
Jeszcze jednym ważnym elementem raportu jest zwrócenie uwagi na zewnętrzne koszty zdrowotne związane z zanieczyszczeniem środowiska. Powinien być to cenny argument dla decydentów, którzy walkę z zanieczyszczeniami powinni potraktować jako priorytet, profilaktykę zdrowotną, ale również szansę dla gospodarki. W samej tylko Europie koszty związane z przedwczesnymi zgonami i chorobami powstałymi na skutek zanieczyszczeń powietrza ocenia się na 1,5 biliona dolarów.
Przedstawione dane powinny dać do myślenia zarówno politykom wszystkich szczebli, którzy ustalają globalne strategie działania, urzędnikom wydającym pozwolenia na różnego typu inwestycje, samym inwestorom jak i każdemu z nas. Stan środowiska zależy zarówno od tych wielkich decyzji, jak np. Porozumienie Paryskie, jak również od tych małych, które podejmujemy każdego dnia, chociażby wybierając rower czy autobus zamiast samochodu.
Link do raportu: http://www.who.int/quantifying_ehimpacts/publications/preventing-disease/en/