Ponad 550 organizacji społeczeństwa obywatelskiego wzywa do wsparcia silnego i niezależnego społeczeństwa obywatelskiego

Przed kluczowym głosowaniem w Parlamencie Europejskim, HEAL, jako jedna z ponad 550 organizacji społeczeństwa obywatelskiego z 40 krajów (w tym wszystkich państw członkowskich UE), wzywa do działania na rzecz wsparcia silnego i niezależnego społeczeństwa obywatelskiego, m.in. dzięki jego odpowiedniemu finansowaniu. 

Społeczeństwo obywatelskie w sercu Unii Europejskiej  

Zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego leży u podstaw założeń Unii Europejskiej, a udział obywateli i obywatelek w tworzeniu unijnych polityk jest niezbędnym filarem naszych wspólnych wartości europejskich. 

Przez ponad dwadzieścia lat, organizacja HEAL pilnowała obecności głosu niezależnej nauki w tworzeniu polityk UE. Przyświecało nam wskazywanie możliwych oszczędności kosztów zdrowotnych dzięki zmniejszeniu narażenia ludzi na zanieczyszczenia środowiska i skutków zmiany klimatu, a także ochrona grup najbardziej wrażliwych. Wraz z naszymi członkami, reprezentującymi interes publiczny, identyfikowaliśmy luki w unijnej legislacji dotyczącej środowiska i klimatu, proponując rozwiązania na rzecz poprawy działań w zakresie zapobiegania wielu chorobom. Poprzez edukację, zaangażowanie i rzecznictwo, staramy się nakłaniać unijnych, krajowych i międzynarodowych decydentów do działań na rzecz ochrony oraz poprawy stanu zdrowia obywatelek i obywateli UE.  

Perspektywa przedstawiana przez HEAL i inne organizacje społeczeństwa obywatelskiego w procesie podejmowania decyzji w UE jest nieoceniona i unikalna, jednak aktualnie przestrzeń do naszego zaangażowania zaczyna być mocno ograniczana.  

Ochrona interesu publicznego w obliczu silnego lobbingu korporacyjnego napędzanego przez dostęp do zasobów i wynik finansowy 

W przeciwieństwie do zasobnych podmiotów dysponujących znacznymi budżetami, takich jak międzynarodowe korporacje, stowarzyszenia biznesowe czy obce rządy, HEAL i inne organizacje pozarządowe zazwyczaj nie dysponują wystarczającymi zasobami, aby aktywnie uczestniczyć w dialogu publicznym na poziomie europejskim. Niestety wpływa to na brak pewności, że ich wiedza oraz głos nauki upowszechniany przez ich członków będą odpowiednio reprezentowane. 

W 2024 roku 50 korporacji posiadających największe budżety wydało prawie 200 milionów euro na sam lobbing w UE. To o dwie trzecie (66%) więcej niż w 2015 roku i dziesięć razy więcej niż całkowity budżet publiczny przeznaczony na wsparcie organizacji pozarządowych. 

W związku z tym organizacje pozarządowe polegają na wsparciu ze strony Unii Europejskiej, w celu stworzenia bardziej wyrównanej przestrzeni ich efektywnego działania. UE ułatwiła to, zapewniając tzw. dotacje operacyjne i zapewniając, że projekty finansowane przez UE pozostaną dostępne dla społeczeństwa obywatelskiego, jak określono w rozporządzeniu LIFE. 

15,6 miliona euro, które organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska otrzymują corocznie w ramach programu LIFE UE – z rocznego budżetu wynoszącego 700 milionów euro – to zaledwie kropla w morzu w porównaniu do ogromnych zasobów oraz wpływów (także na podejmowanie kluczowych decyzji) jakie posiadają przedstawiciele przemysłu w UE. LIFE jest jedynym programem finansowym UE przeznaczonym na działania związane z ochroną klimatu i środowiska, z większością funduszy dedykowanych dotacjom projektowym. Dodatkowo, wszyscy beneficjenci programu LIFE są zobowiązani do zapewnienia współfinansowania tych projektów. 

Ataki na społeczeństwo obywatelskie: bezprecedensowe pod względem skali i wykorzystania dezinformacji 

W ciągu ostatnich miesięcy organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Europie stają w obliczu bezprecedensowego ataku ze strony niektórych członków Parlamentu Europejskiego. Na czele tego ataku stoją eurodeputowani z Europejskiej Partii Ludowej (EPP) oraz grupy skrajnej prawicy, a jego siłą napędową jest niestety dezinformacja. 

Atak opiera się na wprowadzających w błąd argumentach, mających na celu sztuczne wywołanie skandalu, który jest następnie wzmacniany przez mylące artykuły medialne. W czasach, gdy wartości demokratyczne są podważane w całej UE i w państwach członkowskich, a działacze społeczni, którzy bronią tych wartości, są coraz częściej atakowani, ofensywa przeciwko finansowaniu organizacji pozarządowych oraz podważaniu naszej wiarygodności w procesie demokratycznym grozi nie tylko dalszym ograniczeniem przestrzeni obywatelskiej w Europie, ale także osłabieniem demokracji jako całości. 

To społeczeństwo obywatelskie podejmuje najważniejsze działania na rzecz zwiększenia przejrzystości wydatkowania pieniędzy publicznych 

Jak określono w naszych statutach, misji i wizji, HEAL działa niezależnie od jakiejkolwiek partii politycznej czy fundatora. Nasi członkowie stanowią najwyższy organ decyzyjny, kierując programem pracy HEAL oraz priorytetami na poziomie poszczególnych polityk.  

Otrzymujemy dotacje operacyjne w wyniku konkurencyjnego, dokładnego i niezależnego procesu oceny. Jak wszyscy beneficjenci, HEAL przestrzega surowych standardów odpowiedzialności, w tym monitorowania i raportowania, zapewniając przejrzyste wykorzystanie funduszy publicznych. 

Ponadto to właśnie organizacje pozarządowe były na czołowej pozycji w promowaniu zapewnienia większej przejrzystości wydatkowania środków publicznych, w tym poprzez utworzenie Rejestru Przejrzystości UE. 

We wtorek, 8 kwietnia, Komisja Kontroli Budżetowej Parlamentu Europejskiego (CONT) ma przyjąć swoją opinię na temat udzielania absolutorium Komisji Europejskiej za rok 2023. Ta komisja była pierwotną platformą dla insynuacji przeciwko społeczeństwu obywatelskiemu, w tym twierdzeń, że angażuje się ono w „działania wywrotowe” i „ingeruje w proces podejmowania decyzji demokratycznych”. 

Dlatego HEAL wzywa członków Parlamentu Europejskiego do wspierania silnego, niezależnego i dynamicznego społeczeństwa obywatelskiego oraz wspólnie z innymi organizacjami apeluje do wszystkich sił demokratycznych o sprzeciwienie się fałszywym narracjom i dezinformacji dotyczącej roli organizacji społeczeństwa obywatelskiego, o ochronę naszej unikalnej roli w europejskiej demokracji oraz wsparcie finansowania publicznego dla społeczeństwa obywatelskiego.

Pełna treść oświadczenia poniżej oraz pod linkiem.