Jak zapewnić poprawę zdrowia publicznego w procesie Sprawiedliwej Transformacji? Poradnik HEAL

Sprawiedliwa Transformacja to proces, dzięki któremu kraje – jak Polska – dotąd uzależnione od produkcji energii z węgla będą miały szansę przekształcić województwa zdominowane przez zanieczyszczający przemysł w zielone i zdrowe regiony. Aby tak się stało niezbędna jest transparentność procesu opracowywania terytorialnych planów sprawiedliwej konsultacji, w tym konsultacje społeczne. W celu wykorzystania tej niepowtarzalnej okazji na stworzenie zdrowej i bezpiecznej przyszłości dla Polek i Polaków, nasza organizacja opracowała poradnik oparty na 6 filarach. Dokument ten umożliwi decydentom weryfikację, czy bieżące projekty TPST służą społeczeństwu dzięki poprawie zdrowia publicznego, czy też będą instrumentem w rękach brudnego biznesu.

W ramach przyjętego w 2020 roku Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska ustanowiła tzw. Mechanizm na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (ang. Just Transition Mechanism). Celem utworzenia Mechanizmu było zamierzenie, aby przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu odbywało się w sposób sprawiedliwy, nie pozostawiający nikogo w tyle. Na jego uruchomienie przeznaczono co najmniej 100 mld euro w latach 2021-2027 (zobacz: Sprawiedliwa Transformacja na rzecz ochrony zdrowia publicznego).

Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji przewiduje przyznanie publicznych pieniędzy unijnym państwom członkowskim, które z kolei przekażą je swoim regionom obecnie mocno uzależnionym od spalania węgla i generującym znaczne emisje CO2. By uruchomić proces finansowania, państwa członkowskie i społeczności lokalne powinny przygotować Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji oraz przedłożyć je Komisji Europejskiej jeszcze w 2021 roku.   

Opierając się na licznych badaniach naukowych dotyczących wpływu gospodarski wysokoemisyjnej na zdrowie publiczne, uważamy, że Sprawiedliwa Transformacja w kierunku gospodarki neutralnej klimatycznie musi uwzględniać szeroko pojętą perspektywę zdrowotną. W celu zapewnienia wysokiej jakości zdrowia publicznego musi również zapewnić wsparcie dla regionów najbardziej uzależnionych od węgla oraz złagodzić społeczno-ekonomiczne skutki transformacji.  

W procesie przygotowywania planów Sprawiedliwej Transformacji kluczową rolę powinny odgrywać także środowisko medyczne i osoby zajmujące się zdrowiem publicznym. Jako że ich zadaniem jest ochrona zdrowia obywatelek i obywateli, powinni oni mieć wpływ na kształt TPST w zakresie ich opiniowania i podkreślania aspektów zdrowotnych.

Niniejszy poradnik, przygotowany przez Health and Environment Alliance (HEAL), jest rezultatem analizy znaczenia kwestii zdrowotnych TPST i opiera się na zestawie narzędzi opracowanym przez WWF.

Opracowanie to ma na celu pomóc w ocenie aspektów zdrowotnych sprawiedliwej transformacji, poprzez zwrócenie uwagi, w jaki sposób ochrona zdrowia publicznego i komfort życia mieszkanek i mieszkańców są uwzględnione w danym terytorialnym lub krajowym planie Sprawiedliwej Transformacji. Poniżej znajdują się konkretne kryteria, na podstawie których w prosty sposób można stwierdzić, czy dany plan przyczyni się do poprawy zdrowia publicznego, czy wręcz przeciwnie – niesie ryzyko jego pogorszenia.

Poradnik dostępny jest TUTAJ.