Powódź w Polsce: potrzeba pilnych działań na rzecz ochrony zdrowia i klimatu

Kiedy w 1997 roku Polska doświadczyła powodzi, wielu uznało ją za odosobnione zjawisko. Dziś wiemy jednak, że liczba i intensywność ekstremalnych zjawisk pogodowych zwiększa się w wyniku zmiany klimatu. Najnowszy raport Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) jednoznacznie wskazuje na ryzyko pogłębienia tych zagrożeń w przyszłości. W Międzynarodowym Dniu Zdrowia Środowiskowego, 26 września, organizacja Health and Environment Alliance (HEAL) analizuje skutki zdrowotne powodzi i wzywa do podjęcia systemowych działań na rzecz ochrony zdrowia i klimatu.  

Zmiana klimatu wpływa na obieg wody w przyrodzie, modyfikując wzorce opadów, co prowadzi zarówno do ulewnych deszczy i powodzi, jak i do suszy – często występujących naprzemiennie. Najnowszy raport Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) wskazuje, że intensywne opady w Europie, szczególnie Północnej i Centralnej, nasiliły się od 1950 roku, a ich częstotliwość będzie nadal rosła. Bez odpowiednich działań adaptacyjnych, możemy się spodziewać coraz częstszych powodzi w naszym regionie. 

Prognozy zakładają, że do końca stulecia liczba osób narażonych na coroczne powodzie rzeczne w Europie wyniesie od 252 tys. w scenariuszu globalnego ocieplenia o 1,5°C do 484 tys. w scenariuszu 3°C, czyli ponad trzy razy więcej niż obecnie. Polska nie jest wyjątkiem – 10% populacji naszego kraju mieszka na terenach zagrożonych powodziami rzecznymi, a zmiana klimatu może zwiększyć ryzyko powodzi budynków mieszkalnych nawet siedmiokrotnie. 

Skutki zdrowotne powodzi 

Powodzie, takie jak ta, która w tym roku nawiedziła Polskę południowo-zachodnią, w pierwszej kolejności zagrażają zdrowiu i życiu, niszczą infrastrukturę, pozbawiają domów oraz środków do życia. Skutki zdrowotne mogą mieć różną postać: utonięcia, zranienia, zatrucia spowodowane kontaktem z zanieczyszczoną wodą oraz liczne konsekwencje dla zdrowia psychicznego. Dodatkowo, w dłuższej perspektywie ograniczenie dostaw wody i żywności oraz utrudniony dostęp do placówek ochrony zdrowia mogą prowadzić do dalszego pogorszenia stanu zdrowia. 

Wśród potencjalnych zakażeń mogą występować nie tylko te dotyczące układu pokarmowego.

Ulewne deszcze i związane z nimi zalania mogą podnieść stężenie niebezpiecznych bakterii, takich jak E. coli, w wodach pitnych i kąpielowych, co z kolei zwiększa ryzyko chorób zakaźnych. Raport EEA wskazuje na wzrost przypadków WZW, tężca, zapalenia błony śluzowej żołądka i jelit oraz infekcji dróg oddechowych po powodzi. – mówi Olga Wdowiczak, Specjalistka ds. Zdrowia Środowiskowego, HEAL Polska. 

Badania wskazują także, że w regionach objętych powodzią ryzyko wystąpienia negatywnych skutków dla zdrowia psychicznego wzrasta o 50%. Raport EEA wylicza: powódź może sprzyjać wywoływaniu traumy i stresu, które w przyszłości mogą przekształcić się w poważniejsze zaburzenia, takie jak zespół stresu pourazowego (PTSD), lęki, depresję czy bezsenność.  

Potrzebne systemowe zmiany 

W przypadku wystąpienia powodzi kluczowe jest bieżące monitorowanie jakości wody, zarówno pitnej, jak i kąpielowej, by uniknąć dostania się zanieczyszczeń do organizmu. Szczególną rolę odgrywa także edukacja na temat ryzyka zdrowotnego, w tym organizacja szkoleń dla pracowników ochrony zdrowia oraz zapewnienie adekwatnego wsparcia medycznego i psychologicznego osobom poszkodowanym. 

Aby skutecznie ograniczyć długofalowe zdrowotne konsekwencje powodzi, niezbędne są zintegrowane działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu oraz ich łagodzenia.  

Klimat nie przestanie się zmieniać, a ekstremalne zjawiska pogodowe będą się nasilać, o ile nie podejmiemy stanowczych działań. Należy więc możliwie szybko wdrożyć europejskie polityki dotyczące klimatu, wody i zdrowia, a także usprawnić już istniejące rozwiązania we wszystkich sektorach i na wszystkich szczeblach rządowych w celu zapobiegania niekorzystnym skutkom zdrowotnym. – apeluje Weronika Michalak, Dyrektorka HEAL Polska.

Międzynarodowy Dzień Zdrowia Środowiskowego jest obchodzony 26 września. Tematem przewodnim tegorocznej edycji jest wzmacnianie społeczności poprzez redukcję ryzyka związanego z występowaniem katastrof naturalnych oraz łagodzenie i adaptację do zmiany klimatu. 

Pełna treść raportu Europejskiej Agencji Środowiska jest dostępna tutaj.