Ocena Oddziaływania na Zdrowie – nowa publikacja HEAL

Ocena Oddziaływania na Zdrowie (OOZ) należy do grupy ocen oddziaływania, które mają za zadanie wspomagać procesy decyzyjne, zazwyczaj dotyczące inwestycji lub dokumentów strategicznych. OOZ stawia szeroko rozumiane zdrowie publiczne w centralnym punkcie analizy. OOZ jest silnie powiązana z Oceną Oddziaływania na Środowisko (OOŚ) – jako część OOŚ lub jako oddzielna procedura, uzupełniającą komplet informacji potrzebny do przeprowadzenia inwestycji lub wdrożenia dokumentu strategicznego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z definicją WHO, Ocena Oddziaływania na Zdrowie to „połączenie różnych procedur, metod i narzędzi, które pozwalają oszacować potencjalny wpływ inwestycji, programów czy polityk na zdrowie rozumiane jako stan zupełnego fizycznego, psychicznego oraz społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby lub ułomności”. Przeprowadzenie OOZ wiąże się z szeregiem korzyści, przede wszystkim pozwala zidentyfikować potencjalne negatywne skutki zdrowotne danego projektu i przedstawić rekomendacje pozwalające na ich minimalizację. Najnowsze osiągnięcia nauki pozwalają na precyzyjne powiązanie oddziaływań środowiskowych ze skutkami zdrowotnymi, a OOZ jest narzędziem pozwalającym wykorzystać tę wiedzę do wsparcia procesu decyzyjnego.
Jest to szczególnie ważne w państwach rozwiniętych, w których na skutek urbanizacji, rozwoju transportu, zmniejszenia się liczby terenów zielonych, etc. rośnie liczba tzw. chorób cywilizacyjnych związanych nie tylko ze stylem życia, ale także z jakością środowiska. W skali świata aż 23% zgonów spowodowanych jest modyfikowalnymi czynnikami środowiskowymi (np. złą jakością powietrza). Dzięki lepszemu uwzględnianiu aspektów zdrowotnych w decyzjach strategicznych i inwestycyjnych można by uniknąć wielu zachorowań, przedwczesnych zgonów i obciążenia gospodarki zewnętrznymi kosztami zdrowotnym.
Biorąc pod uwagę wyzwania współczesnego świata – zanieczyszczenie środowiska (w szczególności powietrza), kurczące się zasoby, gwałtowny wzrost populacji, zmiany klimatu – ochrona środowiska stała się ważnym elementem ochrony zdrowia publicznego i wymaga stworzenia narzędzi, które pozwolą uwzględniać zdrowie w różnego rodzaju decyzjach, planach, politykach i inwestycjach jako kluczowy element. Takim właśnie narzędziem jest Ocena Oddziaływania na Zdrowie. OOZ może pomóc w podjęciu najbardziej korzystnej dla zdrowia i społeczeństwa decyzji. Żeby jednak mogła ona sprawnie funkcjonować w praktyce potrzebne jest wsparcie środowisk naukowych oraz rządzących dla wypracowania odpowiednich metodologii oceny skutków zdrowotnych, a także wdrożenia odpowiednich wymagań prawnych.
W chwili obecnej nie istnieje w Polsce obowiązek prawny sporządzania Oceny Oddziaływania na Zdrowie. Teoretycznie aspekty zdrowotne dokumentów strategicznych czy inwestycji powinny być szczegółowo ocenianie w ramach Oceny Oddziaływania na Środowisko. Praktyka pokazuje, że tak nie jest – uwzględnianie zagadnień związanych ze zdrowiem jest marginalizowane i zazwyczaj analizowane w sposób bardzo powierzchowny – często OOŚ w ogóle nie nawiązuje do wpływu przedmiotu oceny na zdrowie ludzi.
W związku z czym HEAL Polska, jak organizacja zajmująca się wpływem środowiska na zdrowie publiczne, apelujemy do Ministerstwa Zdrowia i do Ministerstwa Środowiska o wypracowanie metodologii pozwalającej na ocenę skutków zdrowotnych.
Rekomendujemy również o zastąpienie opinii, dotyczącej skutków zdrowotnych wydawanej przez Inspektorat Sanitarny w ramach OOŚ, uzgodnieniem. Opinia jest najluźniejszą formą współdziałania organów administracji publicznej, a organ zobowiązany do zasięgnięcia opinii nie jest prawnie związany stanowiskiem organu opiniującego. Natomiast uzgodnienie wiąże organ decydujący w postępowaniu głównym, a także w dużej mierze kształtuje treść wydanej w sprawie decyzji.
Zalecamy również wprowadzenie obowiązkowej Oceny Oddziaływania na Zdrowie dla dokumentów strategicznych związanych z energetyką, transportem i planowaniem przestrzennym jako tych, których wpływ na środowisko i zdrowie jest bardzo duży.

Link do publikacji: https://tinyurl.com/OOZ-HEAL