HEAL Polska apeluje do Ministra Zdrowia o poważne traktowanie problemu zanieczyszczeń powietrza

Szanowny Pan

Konstanty Radziwiłł

Minister Zdrowia

 
List organizacji HEAL Polska do Ministra Zdrowia w sprawie wypowiedzi na temat zanieczyszczeń powietrza w Radiu TOK FM*
[*audycja: Godziny Szczytu – magazyn reporterów, tytuł: Czy smog jest niezdrowy? Pytamy ministra zdrowia, data emisji: dn. 3 stycznia 2017 r.]
 
Szanowny Panie Ministrze,
Ze zdumieniem wysłuchaliśmy wczorajszej wypowiedzi Pana Ministra w programie „Godziny Szczytu – Magazyn Reporterów” w Radiu TOK FM, dotyczącej zanieczyszczeń powietrza w Polsce oraz ich wpływu na zdrowie i życie ludzi. Jako organizacja zajmująca się wpływem czynników środowiskowych na zdrowie publiczne nie zgadzamy się z Pana opinią, że zanieczyszczenia powietrza w Polsce stanowią jedynie problem „teoretyczny” – zwłaszcza w kraju, który od wielu lat należy do najbardziej zanieczyszczonych w Europie. Wypowiedź zaprzecza wynikom badań międzynarodowych i krajowych jednostek naukowych. Zachęcamy Ministerstwo Zdrowia do poważnego traktowania problemu oraz dzielenia się ze społeczeństwem wynikami najnowszych badań prowadzonych przez wiarygodne jednostki badawcze i instytuty oraz jednoczesnego podejmowania działań mających na celu minimalizowanie szkodliwych skutków zdrowotnych obywateli Polski wynikających z wysokich poziomów zanieczyszczeń powietrza.
Zanieczyszczenie powietrza zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia za najpoważniejsze zagrożenie środowiskowe dla zdrowia publicznego we współczesnym świecie, które każdego roku zabija przedwcześnie ponad 7 milionów ludzi.[1] W samej tylko Europie z powodu złej jakości powietrza umiera rocznie blisko pół miliona osób, a w Polsce ta liczba jest szacowana na prawie 50 tysięcy.[2] Co więcej, Polska od wielu lat należy do najbardziej zanieczyszczonych krajów Unii Europejskiej. W opublikowanym w 2016 roku rankingu WHO przedstawiającym 50 miast, które charakteryzuje najgorsza jakość powietrza, aż 33 znajdowały się w Polsce.[3] Złą jakość powietrza w Polsce potwierdzają również dane Państwowego Monitoringu Środowiska. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska opublikował pod koniec ubiegłego roku dokument „Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2015”, który nie pozostawia złudzeń co do poziomów zanieczyszczeń – na 46 stref pomiaru jakości powietrza w aż 44 strefach wystąpiły przekroczenia poziomu docelowego rakotwórczego benzo(a)pirenu w pyle PM10, w 39 strefach wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu PM10, a w 23 strefach wystąpiły przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5.[4]
Od wielu lat problem zanieczyszczonego powietrza skupia uwagę zarówno poszczególnych ministerstw, jak i samorządów, które starają się rozwiązać problem. W ostatnim czasie znacząco wzrosła wiedza społeczeństwa na temat jakości powietrza i negatywnych skutków zdrowotnych wiążących się z oddychaniem zanieczyszczeniami. Do walki ze smogiem włączają się lokalne grupy społeczne (w Polsce działa już kilkanaście alarmów smogowych), media, samorządy i środowiska medyczne.
Także Ministerstwo Zdrowia zobowiązało się do aktywnego wspierania działań na rzecz poprawy jakości powietrza, umieszczając w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2016-2020 zadania takie jak: „prowadzenie polityki ukierunkowanej na zmniejszanie narażenia na fizyczne, chemiczne i biologiczne czynniki ryzyka zdrowotnego przez wspieranie poprawy jakości powietrza” czy „prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych dotyczących uświadamiania ryzyka związanego z nadmiernym narażeniem na zanieczyszczenie powietrza”.[5]
Zanieczyszczenie powietrza powoduje zwiększoną zapadalność na choroby układu oddechowego, sercowo – naczyniowego (a także zawał serca czy udar mózgu), układu nerwowego, nowotwory, problemy z płodnością, przedwczesne porody, a nawet cukrzycę typu 2 czy chorobę Alzheimera, w konsekwencji prowadząc do przedwczesnych zgonów.[6] W obliczu udowodnionego wpływu na zdrowie nazywanie problemu zanieczyszczeń powietrza „teoretycznym” wydaje się być mocnym niedoszacowaniem.
Od lat eksperci zdrowia publicznego, pulmonolodzy, kardiolodzy czy onkolodzy podnoszą świadomość społeczną na temat szkodliwości oddychania zanieczyszczonym powietrzem, angażując się w działania organizacji pozarządowych, organizując tematyczne konferencje naukowe i wypowiadając się na ten temat w mediach.[7] Podkreślają oni, że często u osób niepalących występują choroby z reguły przypisywane palaczom, takie jak rak płuc czy POChP, a ich powodem może być ekspozycja na wysokie stężenia zanieczyszczeń powietrza.[8] Jednocześnie warto podkreślić, że oddychanie zanieczyszczonym powietrzem, na które szczególnie narażone są dzieci, kobiety w ciąży i osoby starsze, nie jest kwestią wyboru – tak jak w przypadku palenia papierosów.
W związku z powyższym apelujemy do Pana Ministra o:
– poważne traktowanie problemu zanieczyszczeń powietrza zabijającego przedwcześnie prawie 50 tys. mieszkańców naszego kraju rocznie oraz zwiększenie działań uświadamiających na temat konsekwencji oddychania zanieczyszczonym powietrzem;
– współpracę z Ministerstwem Środowiska w celu obniżenia poziomów informowania i alarmowania o zanieczyszczeniach do średniej europejskiej, co pozwoli lepiej chronić zdrowie publiczne mieszkańców Polski;
– współpracę z Ministerstwem Rozwoju w zakresie szybszego wprowadzenia standardów emisyjnych dla kotłów na paliwa stałe o mocy nie większej niż 500 kW oraz standardów jakości dla paliw stałych spalanych w gospodarstwach domowych.
Wymienione działania bezpośrednio przełożą się na redukcję szkodliwych związków oraz poprawę zdrowia publicznego, a także minimalizację zewnętrznych kosztów zdrowotnych zanieczyszczeń powietrza, obciążających jednocześnie funkcjonowanie polskiej służby zdrowia.  ­
 
Z poważaniem,
w imieniu organizacji HEAL Polska
Weronika Piestrzyńska
 
 

[1] World Health Organization, Burden of disease from Household Air Pollution for 2012, 2014

[2] European Environmental Agency, Air quality in Europe – 2016 report, 2016

[3] World Health Organization, WHO Global Urban Ambient Air Pollution Database, 2016

[4] Inspekcja Ochrony Środowiska, Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2015, 2016

[5] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 roku w Sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020

[6] WHO Ambient air quality and health Fact sheet, September 2016

[7] Kilkanaście wiodących organizacji związanych ze zdrowiem apelowało do Ministra Środowiska o obniżenie poziomów informowania i alarmowania o zanieczyszczeniach w Polsce [http://www.greenpeace.org/poland/pl/wydarzenia/polska/Jedna-decyzja-Ministra-Srodowiska-moze-pomoc-chronic-zdrowie-lekarze-apeluja-o-lepsze-informowanie-o-smogu/, dostęp 04.01.2017]

[8] Prof. Wojciech Hanke [http://lodz.wyborcza.pl/lodz/1,35153,20670803,rak-pluc-zawal-alergie-takim-powietrzem-oddychamy.html, dostęp 04.01.17] : znane są przypadki kobiet z rakiem płuc, które nie paliły. Być może zanieczyszczenia powietrza się do tego przyczyniły. One działają genotoksycznie, zwiększają szansę na mutację komórek organizmu; dr n. med. Piotr Dąbrowiecki [http://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Choroby-Pluc/POChP-to-nie-tylko-choroba-palaczy,151680,1022.html, dostęp 04.01.17]: W Polsce nie pali 65 proc. społeczeństwa, a właśnie w tej grupie aż 30 proc. może mieć POChP. U tych osób chorobę tę wywołuje zanieczyszczenie powietrza.