Skip to content

Zmiany klimatu prowadzą do zwiększenia częstotliwości i nasilenia ekstremalnych zjawisk pogodowych, w tym fal upałów. W czerwcu i lipcu 2022 r. w wielu krajach europejskich, takich jak Portugalia, Hiszpania, Francja i Wielka Brytania, wystąpiły rekordowe temperatury powyżej 40°C. Naukowcy ostrzegli niedawno, że Europa jest kontynentem o największej podatności na związane z upałami skutki zmiany klimatu. Tylko w 2019 roku prawie 345 000 osób powyżej 65 roku życia zmarło wskutek ekspozycji na upały.

Światowa Organizacja Meteorologiczna definiuje falę upałów jako „pięć lub więcej kolejnych dni, podczas których dzienna temperatura maksymalna przekracza średnią temperaturę maksymalną o 5°C (9°F) lub więcej”. Fale upałów są jednym z kilku ekstremalnych zjawisk pogodowych, które stają się coraz groźniejsze w wyniku postępujących zmian klimatycznych i wzrostu średniej globalnej temperatury na świecie – wśród innych można wskazać: pożary, ulewne deszcze i związane z nimi powodzie błyskawiczne oraz susze.

Ekspozycja na ekstremalne upały może prowadzić do zaburzenia naturalnej zdolności organizmu do regulowania temperatury poprzez mechanizmy termoregulacji, a także spowodować wiele chorób, w tym kurcze cieplne, wyczerpanie cieplne, udar cieplny i hipertermię. Może również pogorszyć istniejące problemy zdrowotne i spowodować choroby układu krążenia, układu oddechowego, nerek i układu nerwowego, zaburzenia snu i zdrowia psychicznego, a także prowadzić do zgonu. Niebezpieczeństwo może dotyczyć każdej osoby, niezależnie od tego, czy mieszka ona w dużych miastach, gdzie efekt miejskiej wyspy ciepła powoduje, że temperatury są wyższe niż na otaczających je obszarach wiejskich i naturalnych, czy też nie.

Niektóre grupy są jednak bardziej narażone, ze względu na wiek, stan zdrowia i warunki społeczno-ekonomiczne:

  • Osoby starsze, kobiety w ciąży, niemowlęta i dzieci oraz osoby z istniejącymi chorobami przewlekłymi.
  • Osoby niepełnosprawne i żyjące w ubóstwie lub izolacji społecznej.
  • Większe ryzyko mogą ponosić również sportowcy i osoby pracujące na zewnątrz.

Innym niekorzystnym skutkiem upałów jest wzrost poziomu zanieczyszczeń powietrza.

„Na obszarach miejskich połączenie fali upałów z wysokim zanieczyszczeniem powietrza może być śmiertelnie niebezpieczne: kiedy nie ma wiatru, nie ma czynnika, który mógłby oczyścić powietrze i zmniejszyć upał w mieście. Szczególnym problemem dla zdrowia jest również ozon, ponieważ jego wysoki poziom nie tylko pogarsza istniejące problemy z oddychaniem, ale może również je wywoływać, a także powodować astmę, choroby płuc i pogorszenie ich funkcji. Dodatkowo znaczne zanieczyszczenia powietrza są emitowane przez liczne pożary, które obecnie szaleją w całej Europie” – wyjaśnia Anne Stauffer, wicedyrektorka HEAL.

Fale upałów są wyraźnym problemem w wielu częściach świata, ale także w Europie, przy czym w ostatnich dekadach wzrosła ich częstotliwość, czas trwania i intensywność.

W 2003 roku w Europie z powodu dotkliwych fal upałów zmarło ponad 70 tys. osób. W 2019 r. ta liczba sięgnęła prawie 345 tys. osób w wieku powyżej 65 lat. A dowody naukowe wskazują, że Europa jest regionem najbardziej narażonym na związane z upałem skutki zmiany klimatu, ze względu na starszą i starzejącą się populację. W związku z coraz szybciej postępującym kryzysem klimatycznym, narażenie na fale upałów będzie w najbliższych latach niestety wyłącznie rosło.

W raporcie Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) podkreślono, że jeśli nie nastąpi natychmiastowa, szybka i zakrojona na szeroką skalę redukcja emisji gazów cieplarnianych, nie uda nam się ograniczyć ocieplenia do 1,5°C, jak ustalono w przełomowym porozumieniu paryskim. Na najbliższe dekady raport prognozuje nasilenie zmian klimatycznych we wszystkich regionach: „Przy ociepleniu o 1,5°C obecne będą coraz częstsze fale upałów, wydłużą się sezony letnie i skrócą zimowe. Przy 2°C ekstremalne upały będą częściej osiągać krytyczne progi tolerancji w obszarach rolnictwa i zdrowia”.

Z perspektywy zdrowia recepta jest bardzo jasna: decydenci na poziomie globalnym, unijnym, krajowym i lokalnym muszą podwoić działania proklimatyczne.

W przypadku Unii Europejskiej obejmuje to zwiększenie ambicji klimatycznych w negocjacjach dotyczących pakietu Fit for 55, tak abyśmy faktycznie otrzymali pakiet dostosowany do zatrzymania ocieplenia na poziomie 1,5°C, a także aktualizację unijnych standardów jakości powietrza, aby w pełni ujednolicić je do rekomendacji WHO i najnowszych badań naukowych do 2030 r.

A w świetle obecnego rozwoju sytuacji energetyki w UE w związku z wojną na Ukrainie, decydenci powinni szczególnie unikać fałszywych rozwiązań, takich jak zachęt do spalania gazu kopalnego i drewna, które nadal napędzałyby zanieczyszczenie powietrza i zmiany klimatu.

 

Więcej informacji:

Wpływ zanieczyszczenia powietrza i zmiany klimatu na zdrowie mieszkańców Warszawy (raport)

HEAL’s briefing “Heatwaves and public health” (język angielski)

Heatwaves – A major health threat